Entrevista a Anxela López Leiceaga en Andaina
Anxela López Leiceaga, compostelá, de 30 anos, é licenciada en Dereito, Membro do foro de Vida Independente e secretaria da Asociación VIgalicia, (entidade que promoveu o proxecto piloto de Asistencia Persoal na Galiza), é ademais unha loitadora incansable dos dereitos civís das persoas discriminadas pola súa diversidade funcional e unha fonte inesgotable de vitalidade e enerxía.
Gustaríame comezar a entrevista, pedíndoche que nos expliques a razón de falar de persoas con diversidade funcional e non de persoas con discapacidade ou minusvalía.
A razón é ben sinxela, o emprego de dita expresión basease no principio de igualdade, segundo o cal a todas as persoas débesenos tratar por igual, sen que poda prevalecer discriminación algunha por razón de nacemento, raza, sexo, relixión, opinión ou calquera outra condición persoal ou social.
A expresión persoa con diversidade funcional significa que o feito de ter unha maneira distinta de funcionar (por exemplo, no meu caso, empregar unha cadeira de rodas para desprazarme cando a maioría da xente se despraza coas pernas) non debe implicar un trato discriminatorio. Este expresión foi acuñada polo Foro de Vida Independente coa fin de eliminar toda connotación negativa, de mágoa e de caridade que connotan os termos discapacidade (incapacidade) e minusvalía (menos válido).
As verbas que se empregan para dirixirnos a alguén levan moitas veces asociada unha idea ou maneira de percibir unha realidade, a que non é o mesmo que a unha persoa se lle chame marica ou que se lle chame homosexual? Se queremos realmente un cambio de percepción da diversidade humana temos que empezar a substituír as verbas pexorativas por conceptos positivos.
Falas do Foro de Vida Independente, poderías explicarnos que é o que se debate e trata no mesmo?
O Foro de Vida Independente é unha comunidade virtual formada por uns setecentos membros, un espazo de debate, reflexión e activismo ante os estamentos sociais. Xurdiu da falta de resposta ás nosas demandas por parte do movemento asociativo existente e está aberto a todas as persoas con diversidade funcional (física, psíquica, mental, sensorial) ou sen ela que pretendan cambiar o punto de vista cara á diversidade funcional, baseándose nos dereitos humanos (principalmente, nos principios de dignidade, igualdade e liberdade). Dende este foro loitase polos dereitos civís das persoas discriminadas pola súa diferenza, tratando de erradicar a segregación e marxinación, e reivindicando o dereito a ter as mesmas oportunidades de vida que os nosos irmáns, veciños, amigos…
Se falamos de diversidade funcional, falamos sempre de barreiras, cales son as peores, as físicas ou as mentais?
Si, falar de diversidade funcional, por desgraza, aínda hoxe en día, é falar de barreiras e de discriminación, esa é a nosa loita diaria: eliminar as barreiras que pon a sociedade ao esquecerse dunha parte da diversidade humana, o que impide a participación na sociedade como calquera persoa. Por suposto, as peores barreiras son as mentais, os prexuízos, a ignorancia e o medo ao descoñecido que é o que fai que non se nos considere como cidadáns e cidadás de pleno dereito e se constrúan as barreiras físicas. Se todos fosemos respectuosos coa diferenza non teriamos ningún problema.
Como muller con diversidade funcional, sentes que esta dobre condición implica unha dobre discriminación?
Obviamente si. As mulleres con diversidade funcional padecemos esa dobre discriminación, unha por razón de xénero e outra por razón da diversidade funcional. Ser muller implica atoparse nunha situación de desigualdade con respecto ao home debido ao machismo que aínda impera na sociedade. Ademais, ás dificultades que temos as mulleres para incorporarnos ao mundo laboral en condicións iguais ao home, hai que engadirlle as dificultades que temos as persoas con diversidade funcional para acceder a un posto de traballo, polo que a discriminación multiplícase por dous, soportando a infravaloración social que supón para a sociedade o non estar incorporadas ao mundo laboral.
Aínda que xa nos adiantaches algo na anterior resposta, cóntanos como é a vida dunha muller traballadora con diversidade funcional.
As persoas con diversidade funcional temos maiores taxas de desemprego que o resto da poboación, agravándose dita situación aínda máis no caso das mulleres. A razóns veñen da minusvaloración: esa visión negativa paternalista, proteccionista e de mágoa que recae sobre nós, de seres incapaces, enfermos e polo tanto improdutivos, da denegación do acceso a educación, e polas barreiras de transporte, arquitectónicas e de comunicación. Todo isto acaba por transformar ás persoas con diversidade funcional en seres pasivos, inútiles e indefensos, sen nada que ofrecer á sociedade e sen ningún tipo de oportunidades. Pero é posible superar todos eses atrancos, eu mesma logrei ir vencendo os obstáculos que atopei na miña educación (centros educativos non adaptados, querían obrigarme a facer a selectividade cun grupo especial, no lugar de poder examinarme cos meus compañeiros de clase…) e agora son licenciada en Dereito e traballadora, a miña vida é como a de calquera, só que para desempeñar o traballo preciso axudas técnicas adaptadas as miñas circunstancias (sistemas de recoñecemento de voz, teléfono sen mans…) e apoios humanos (para desprazarme ao traballo, para quitar e poñer o gabán, para ir ao baño…).
E despois de traballar todos temos un momento de ocio, como é para ti ir ao cine, ao teatro, de copas, de viaxe…?
Ben, primeiro o traballo e logo o ocio, vexo que vas por orde, ge, ge. Un dereito como o descanso e o ocio parece non estar garantindo para as persoas con diversidade funcional, porque traballar é complicado, pero o ocio…, o ocio é todo un luxo. Explícome, a min encántame ir ao cine, ao teatro, de copas, de viaxe, a un concerto…, pero atópome as máis das veces con barreiras de comunicación e de información (para persoas con diversidade funcional auditiva e visual), con barreiras arquitectónicas (escaleiras na entrada do cine, teatro, nos pubs, nas discotecas, nos hoteis…) e ademais o transporte até ditos lugares case nunca é accesible, polo que sempre hai que depender dun familiar, dun amigo… Sempre estás condicionada por un montón de variantes, se ese cine ou discoteca é accesible e se contas con alguén para que che acompañe na viaxe que queiras realizar, frustrándose os teus desexos na maior parte das ocasións.
Como é a vida afectivo-sexual dunha persoa con diversidade funcional?
Falar de sexo sempre foi un tema tabú, oculto, do que non se fala a pesar de ser necesario e desexado por todos nós e que repercute na nosa calidade de vida, coma na de calquera outra persoa. As persoas con diversidade funcional e de modo especial, as mulleres, somos consideradas persoas asexuadas, incapaces de dar e recibir pracer, negándosenos o dereito a ter parella e as relacións sexuais. Isto tamén está provocado polo medo a que suframos dano ou porque se nos considera pouco ou nada atractivas, por non entrar dentro dos canons estándares de beleza. Hai que ter en conta ademais outra cousa que inflúe negativamente á hora de poder iniciar unha relación sexual (ben sexa esporádica, ben sexa estable) como é a existencia de barreiras físicas que che impiden a entrada a un piso, a un hotel ou a outra dependencia familiar ou que che impiden o desprazamento a un sitio ou a outro dunha forma autónoma ou que limita as posibilidade de coñecer xente e de ligar.
Dende o Foro de Vida Independente vimos reclamando a figura da Asistencia Persoal, que é unha persoa que compensa as desvantaxes doutra persoa, tamén para poder manter as relacións sexuais, tanto na preparación como nos apoios para acadar as condicións para levalas a cabo. Incluso defendemos a figura concreta do asistente sexual (existente nalgúns países do norte de Europa, como Dinamarca), como un profesional pagado con fondos públicos para realizar tarefas sexuais. Isto permitiría que puidésemos gozar dunha vida sexual coma calquera persoa, o que favorecería á nosa autopercepción, a nosa autoestima e as nosas habilidades para iniciar relacións.
Que opinas sobre a Lei de Dependencia recentemente aprobada?
Sen dúbida é un grande avance, mais segue sen garantir os dereitos de cidadanía das persoas con diversidade funcional. A pesar do grande esforzo do Foro de Vida Independente para a mellora da lei (que, por certo, a denominación correcta seria Lei de Independencia) elaborando múltiples documentos, comparecendo no Congreso, falando e escribindo aos deputados, denunciando as eivas da lei nun encerro-protesta no IMSERSO e nunha manifestación en Madrid…, consideramos que a lei non conseguiu erradicar a situación de desigualdade na que nos atopamos, posto que a prestación de Asistencia Persoal que logramos introducir, non cubre todos os ámbitos da vida dunha persoa, como son o ocio, as relacións sexuais, a maternidade…, ademais consideramos que o importe que se vai pagar é insuficiente e non nos parece axeitado que parte do financiamento do custe do servizo repercuta na persoa con diversidade funcional.
Sei que es unha grande activista da loita polos dereitos das persoas con diversidade funcional, cóntanos os proxectos nos que traballas hoxe en día, sei que es secretaria da asociación Vigalicia, en que consiste o voso traballo?
Os comezos de Vigalicia foron no verán de 2005, cando un grupo de cinco persoas provenientes do Foro de Vida Independente e que dependemos doutros para a realización das actividades da vida, decidimos ofrecer unha alternativa á institucionalización existente no mundo da diversidade funcional e solicitar ao novo Goberno galego entrante neses momentos a posta en marcha dunha nova ferramenta que dese resposta ao noso dereito e desexo de liberdade e independencia como calquera outro cidadán ou cidadá. Esta ferramenta é a Asistencia Persoal e a Asistencia Tecnolóxica para a Vida Independente, clave para conquistar a plenitude dos nosos dereitos civís, permitindo o acceso sen límites ás distintas opcións de vida, con control absoluto sobre esas opcións, sendo nós mesmos/as quen decidimos cando, como, onde e con quen queremos vivir, sen ter que depender das nosas familias ou ir a parar a un centro residencia contra a nosa vontade.
Vigalicia, baixo a máxima Nada sobre nós sen nós, pretende que deixemos de ser meros suxeitos pasivos para ser suxeitos activos, intervindo nas cuestións que nos afectan, incluso xestionando os recursos dos que sexamos receptores. Vigalicia é a entidade promotora do proxecto piloto de Asistencia Persoal para a vida independente, para súa posterior implantación definitiva en Galicia, que se inspira nos principios de dignidade e autodeterminación e conta co apoio unánime do Parlamento Galego e da ENIL (Rede Europea de Vida Independente, que xa teñen implantados en varios países sistemas de Asistencia Persoal). Este proxecto que acaba de iniciarse era moito máis ambicioso na súa concepción, mais por causas alleas a nosa vontade, non cumpre todos os principios de vida independente. Agardamos que isto só sexa o inicio e que se mellore dando cobertura a totalidade das necesidades vitais da persoa, garantindo dunha vez por todas a vida independente.
Para rematar, cal é o teu maior anhelo como loitadora polos dereitos civís das persoas con diversidade funcional?
Que se atenda o noso dereito e desexo de vivir de forma independente.
AUTORA: Estrela Villaverde Creo. FONTE: Revista galega de pensamento feminista Andaina